نگاه داستانی یا نگاه نمایشگاهی - جعبه مهر

نوشتن این چند سطر، نه از روی امید به تغییر طرح مذکور و نه به قصد قصاص قبل از جنایت است، نه حتی برای آن چه مرسومِ بیان در چنین احوالاتی ست، ـ مثلا ماندن برای تاریخ ـ بلکه تنها اشاره ای ست به آن چه بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان تا به امروز بوده و هشدار به اینکه مباد، لزوم ادامه این راه نیم رفته از یاد برود و یا بدتر اینکه همان راه نیم رفته، در هجرتی ناگزیر شخم بخورد، خراب و خرابه گردد و یا در کوره فهم نادرست از ذات این هنر، ذوب گردد و نمای دیگرگونه مسخ شده ای از آن به تماشا گذاشته گردد.

بیناد یا دفتر ادبیات داستانی، در سال های دور، وقتی قاسمعلی فراست عهده دار هدایت آن بود، برای من یادآور برگزاری نشست های مؤثری چون ادبیات عامه پسند در زاهدان و ادبیات اقلیمی در رشت و... بود. در دوره بعد از فراست نیز برگزاری جایزه جلال در آن بیشتر به چشم می آمد. قطعاً هم در این دوره و دوره های بعد، فعالیت های دیگری نیز در آن انجام می شده که من اطلاع چندانی از آن ندارم. اما چون در هفت ساله اخیر همکاری هایی با آن بنیاد داشته ام می توانم به طور کلی بگویم که بنیاد ادبیات داستانی، هفت سال پیش، در زمان مدیریت دکتر حسنی، یک دوره کوتاه اما پربار داشت که حاصل آن انتشار کتاب ها و انجام پژوهش هایی درخور بود. در شش سال اخیر نیز با حضور آقای قزلی، هرچند تمرکز از حوزه کتاب و انجام پژوهش های ادبی گرفته شد، اما بنیاد به راهی رفت که به ارتقای جایگاه آن در میان اهالی قلم منجر شد. من در دو دوره داوری و یک دوره عضویت در هیأت علمی جایزه جلال، شاهد حضور نویسندگانی در جلسه اختتامیه بودم که تا پیش از آن نه حتی به کنایه که با صراحت، کلیت عملکرد بنیاد را زیر سؤال برده بودند. البته هم در آن زمان و اکنون و در آینده بسیار کسان دیگر هستند که بر نحوه کار بنیاد خورده خواهند گرفت. یکی آن را به کانونی برای بزرگداشت ضدانقلاب متهم می کند و دیگری هنوز بر طبل دولتی بودن آن می کوبد. اما حضور چشمگیر چهره های برجسته ادبیات داستانی در مراسم رسمی بنیاد، طرح نام های مهجور و پرآوازه اهالی ادبیات داستانی در میان نامزدها و برگزیدگان و تقدیری ها، اجابت دعوت به داوری جشنواره جلال از سوی نام آوران این عرصه ـ اگر نگوییم در همه دوره ها ـ و تکرار نام برخی برگزیدگان جشنواره جلال در جشنواره های دیگر را می توان از جمله دلائل صحت این ادعا دانست.

آیا تبدیل شدن یک جایزه به زعم برخی دولتی به یک جایزه ملی، یک شبه و به آسانی انجام گرفت؟ جناب صادق کرمیار عزیز، با این جانب در شش سال پیش عضو هیأت علمی جایزه جلال بوده و می تواند شهادت دهد که حداقل من و ایشان از جمله کسانی بودیم که تیغ زبان را بی ملاحظه بر کاستی ها می کشیدیم، یعنی این سخنان نه از روی همدلی کامل با جریان کلی نگاه به ادبیات داستانی کشور انجام می گردد و نه معنی آن چشم پوشی و نادیده انگاشتن عیب ها و ایرادهای هفت ساله اخیر است. اما انصاف اگر دهم می توانم بگویم که در خوشبینانه ترین حالت نیز در مخیله من نمی گنجید که فاصله میان یک بنیاد نیمه دولتی با قاطبه اهل قلم، این قدر کم گردد. بر اعتبارش افزون گردد و چون منِ دلگیر و مأیوس از رسیدن به آرمان ها و شاهد افول اخلاق در جامعه و...، در دفاع، نه که در پاسداشت میراث بنیاد قلم بزنم. از خودم می پرسم، آیا تو نبودی که داوری ها را نیز که حاصل رأی هیات علمی بوده، با این شرط می پذیرفتی که سزاوارتران عهده دار آن نشوند، پس امروز تو را چه شده است؟

چه شده است؟ و خودت پاسخ خودت را می دهی که شرط ادب و قدرشناسی به تو حکم می کند که نه تنها از عملکرد یک اهل داستان و یک اهل شعر در بنیاد دفاع کنی، که از یک جریان سالم، حالا مهدی قزلی و بهروز جلالی نباشد، هر که باشد، همین که سهمی از سفرهای خارجی فرهنگی به برگزیدگان جایزه جلال برسد، همین که استادان دوره های آموزشی از صاحبان سلایق و اندیشه های متفاوت و حتی مخالف دولت باشد، همین که باز هم بیش از دو هزار نفر از علاقه مندان به داستان و داستان نویسان و منتقدان اقصی نقاط کشور در پایگاه نقد داستان آن فعال باشند، که آثار ادبی از دو طیف متفاوت فکری (آقایان داریوش احمدی و دکتر احمد شاکری و ...) در دوره های آن بتوانند جایزه بگیرند، دکتر یعقوب آژند به عنوان یکی از ده دانشمند برتر جهان اسلام در زمینه هنر داور بخش نقد ادبی آن باشد؛ صاحب نظر اندیشمندی چون دکتر محمدرضا سنگری با سابقه پربار دبیری همین جشنواره و جشنواره های بسیار، فروتنانه داوری آن را به عهده بگیرد؛ همین که در کنار بیست و شش عضو بنیاد، نزدیک به دو هزار نفر دیگر نیز در برنامه های آن شامل سی دوره متمرکز آموزش شعر و داستان، ویکی ادبیات، سند ملی انجمن های ادبی، پروژه سرباز فرهنگ، پایگاه نقد فرهنگ، پایگاه نقد شعر و... شرکت کنند، که رعایت حرمت داوران از طریق حمایت از آرای آنها بگردد (که البته پایبندی به مسئولیت کلی تر و ایجاد چنین توازُنی گاه تا به چالش کشیدن جایگاه مدیر عامل و معاون وی پیش رفته و انتشار نامه های سرگشاده به وزیر محترم ارشاد اسلامی از جمله دلائل آن است)؛ همین که برای عرض ادب و نکوداشت استاد عبدالعلی دستغیب به شیراز بروند و مدیرانی باشند که عتابِ این استاد مسلم و اما با صراحت را تاب بیاورند و قدردان زحمات عمر پربار او و امثال او باشند، همین که در این بازه زمانی شش جشنواره جلال آل احمد، شش جشنواره شعر فجر، سه جایزه پروین و سه جایزه ملک الشعرای بهار باز هم برگزار گردد؛ و همه این ها نمی گردد، مگر اینکه، یک جریان تازه تر در رگ و پی معاونتی دوانده گردد که ذیل جایگاه جدید بنیاد شکل خواهد گرفت.

این نمی گردد، مگر آنکه مدیرانی هدایت آن را به عهده بگیرند که همچون پیش، در جایگاه درست خود نشسته باشند، پیشینه ادبیات داستانی قابل دفاعی داشته باشند، داستان نویسان را با آثارشان بسنجند، نه با عقاید و سمت و سوی سیاسی شان، همچنان قاطع، در عین حال بی کینه باشند. همه جانبه نگر، منظم و پرکار و شجاع و در عین حال وفادار و متعهد به ادبیات باشند. و بالاخره کتاب داستان را برای خود ادبیات داستانی و مخاطبان آن بخواهند، نه برای تزئین و گذاشتن پشت ویترین نمایشگاه های فرهنگی.

بانیما: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما